سامانه نیما یکی از سایت های متعلق به بانک مرکزی است که به منظور نظارت، سامان دهی و نزدیک کردن ارز مربوط به صادرات و واردات تشکیل شده است. این سامانه یک بستر امن است که تجار می توانند در آن ارز مورد نیاز خود را برای صادرات و واردات تامین نمایند. این مقاله، همه اطلاعاتی را که درباره سامانه نیما، ارز نیمایی و تخصیص آن نیاز دارید در اختیار شما قرار می دهد.
سامانه نیما (ارز نیمایی) چیست؟
نیما مخفف «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی» است و سامانه ای است که توسط بانک مرکزی در اواخر سال 96 به شکل آزمایشی راه اندازی شد و پس از گذراندن یک دوره دو ماهه در اردیبهشت سال 97 به شکل رسمی شروع به کار کرد. این سامانه بستری است که تمام فعالیت های ارزی مربوط به صادرات و واردات در آن شکل می گیرد. ارز نیمایی در سامانه نیمایی عرضه می شود. این ارز قیمت مشخصی دارد که بیشتر از قیمت ارز دولتی و در عین حال کمتر از نرخ ارز آزاد است و تنها در اختیار بازرگانان قرار می گیرد.
بیشتر بخوانید: سامانه ساتنا چیست؟
قبل از ایجاد سامانه نیمایی، در سال 1396 دولت متوجه شد که 27 میلیارد دلار سرمایه ارزی، از کشور خارج شده است. دلیل خروج این مبلغ زیاد علاوه بر قاچاق کالا، نظارت ناکافی و دقیق دولت بر روند صادرات و واردات بود. به عبارت دیگر، بسیاری از کالاهایی که به عنوان صادراتی ثبت شده بودند، واقعا صادر نشده بودند و در مقابل بسیاری از کالاهایی که در لیست واردات قرار گرفته بودند واقعا وارد کشور نشده بودند. این مشکل سبب شد که دولت اقدام به ایجاد سامانه نیمایی و ارائه ارز نیمایی در این سامانه بنماید تا بتواند با نزدیک نمودن عرضه و تقاضا در دو سمت واردات و صادرات و نظارت دقیق بر فعالیت تجار، از مشکلات قبلی جلوگیری کند.
مزایای استفاده از سامانه نیما
ایجاد سامانه نیما با مزایای زیر همراه بوده است:
● هدایت مسیر محصولات وارداتی به سمت مراکز رسمی و دولتی
● جلوگیری از قاچاق و خروج سرمایه
● تخصیص مناسب و عادلانه ارز بر اساس اولویت تقاضا
● شفافیت کامل فرآیند عرضه و تقاضا
● برگشت ارز حاصل از واردات توسط صادر کنندگان
● تعیین و تثبیت هویت فعالان مجاز و واقعی بازار ارزی کشور
سامانه نیما چگونه کار می کند؟
سامانه نیما در حقیقت با متصل کردن دو سامانه تجارت و سنا به هم کار می کند. سامانه تجارت سامانه ای است که تجار در آن ثبت نام کرده و فعالیت های تجارت خارجی خود را به شکل یکپارچه در آن پیش می برند. واردات و صادرات کالا دارای مراحلی است که تامین ارز یکی از آنها است. همه این مراحل از جمله اخذ پیش فاکتور، استعلام ضوابط و مجوز ها و درخواست تامین ارز در این سامانه انجام می شود.
با توجه به اینکه هم سامانه تجارت و هم سامانه سنا و نیما تحت نظر بانک مرکزی هستند، درخواست مقدار مشخص ارز که تجار وارد کننده در سامانه تجارت ثبت می کنند به سامانه نیما منتقل شده و در آن به نمایش در آورده می شود. این درخواست درحقیقت توسط متقاضیان ارز (وارد کنندگان) انجام شده و حلقه تقاضا را تشکیل می دهد.
از طرف دیگر تامین کنندگان ارز یا همان صادر کنندگان نیز ارز خود را از طریق سامانه تجارت به فروش می گذارند. بانک مرکزی این ارز را به عنوان عرضه در سامانه نیما به نمایش می گذارد.
پس تا اینجا در سامانه نیما تعدادی عرضه کننده و مصرف کننده ارز یا همان وارد کننده و صادر کننده وجود دارد که لازم است بین آنها ارتباط برقرار شده و ارز منتقل گردد.
در این مرحله صرافی های مجاز که آمار معاملات خود را درسامانه سنا ثبت می کنند وارد عمل می شوند. آنها بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان ارتباط برقرار کرده و خرید و فروش ارز را انجام می دهند.
چگونه می توان در سامانه نیما معامله کرد؟
سامانه نیما دارای چهار عضو است که همه آنها در انجام معاملات نقش دارند:
● وارد کنندگان: آنها در حقیقت متقاضیان ارز هستند و با ثبت میزان ارز مورد نیاز خود، معامله را شروع می کنند.
● صادرکنندگان: آنها در حقیقت عرضه کنندگان ارز هستند که ارز مورد نظر را از صادرات کالا به دست آورده و آن را از طریق تقاضای فروش در اختیار وارد کنندگان قرار می دهند.
● صرافی‌ها: صرافی ها نقش واسطه را در انجام معامله در سامانه نیما دارند. آنها بین صادر کننده و وارد کننده ارتباط برقرار کرده و ارز را از صادر کننده خرید و به وارد کننده می فروشند.
● سیاست گذار: سیاست گذار معمولا بانک مرکزی است که بر این معاملات نظارت داشته و قیمت ها را معین می کند.
همان طور که می بینید معامله در سامانه نیما از طریق اشتراک همه اعضای این سامانه انجام می شود. با این حال، لازم است به این مورد توجه کنید ثبت عرضه و تقاضا در سامانه نیما انجام نمی گردد، بلکه در سایت تجارت انجام شده و بانک مرکزی با هماهنگی وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت)، درخواست ها را به شکل آنلاین به سامانه نیما منتقل کرده و در معرض دید صرافی های مجاز قرار می دهد.
نرخ ارز نیمایی چقدر است؟
نرخ ارز نیمایی توسط دولت مشخص می شود. این ارز به طور اختصاصی در اختیار صادر کنندگان و وارد کنندگان کالا قرار می گیرد. نرخ ارز نیمایی نسبت به ارز آزاد کمتر و نسبت به ارز دولتی بیشتر است. با این حال، باید در نظر بگیرید که بازرگانان با استفاده از ارز نیمایی نمی توانند هر کالایی را وارد کنند. در سایت تجار قوانینی برای صادرات و واردات کالا وجود دارد. برخی از کالاها در زمره اجناس ممنوعه هستند که ارزی برای واردات به آنها تعلق نمی گیرد. این موضوع سبب می شود که ارز نیمایی و به طور کلی، ارز کشور برای واردات اجناس لوکس و یا غیر لازم به هدر نرود.
تاثیر ارز نیمایی در واردات و بورس
ارائه ارز نیمایی در بستر سایت نیما کمک می کند تا واردات کالا تحت نظر دولت و در هماهنگی با صادرات انجام پذیرند. در این شرایط واردات نسبت به صادرات پیشی نگرفته و سبب خروج اضافی و غیر ضروری ارز از کشور نمی شود. به طور کلی، تاثیر ارز نیمایی در واردات شامل کنترل واردات و توازن آن با صادرات است.
شاید بپرسید که ارز نیمایی بر بورس چه تاثیری دارد. پاسخ این است که برخی از شرکت های بورسی محصولات خود را در زمان فروش در بازارهای داخلی و خارجی با قیمت ارز نیمایی می فروشند و این موضوع سبب می شود که تغییرات قیمت ارز آزاد که بر بسیاری از شرکت های بورسی تاثیر می گذارد بر آنها تاثیری نگذاشته و وضعیت آنها را در بورس تغییر ندهد.
از آنجا که افزایش قیمت دلار آزاد می تواند شاخص های بورسی را افزایش دهد، وجود شرکت هایی که از دلار نیمایی تغذیه می کنند می تواند مانع از افزایش شاخص بورسی شده و معادلات بازار بورس را تغییر دهد.
ارز نیمایی به چه کسانی تعلق می گیرد؟
ارز نیمایی به صادر کنندگان و وارد کنندگانی تعلق می گیرد که در سامانه تجارت عضو هستند و معاملات خود را به شکل قانونی و از طریق این سایت پیگیری می کنند.
آیا راهی غیر از ارز نیمایی برای تامین ارز وجود دارد؟
بیشتر بخوانید: سامانه پایا چیست؟
به طور کلی، دو راه برای تامین ارز برای واردات وجود دارد. یکی از آنها مراجعه به بانک و درخواست ارز برای واردات است. این درخواست توسط بانک مرکزی پردازش می شود و در صورت توافق، ارز مورد نیاز توسط ارتباط با کارگزاری های داخلی و بانک های خارجی تامین می گردد. این روش قدیمی‌ترین روش برای تامین ارز است. همان طور که گفتیم به دلیل عدم امکان نظارت کافی، در بسیاری از مواقع در مقابل ارز دریافت شده کالایی به کشور وارد نشده است. این روش در حال حاضر با توجه به تحریم ها و عدم دسترسی به ارز کافی از طریق کارگزاری ها بسیار دشوار است.
روش دیگر تامین ارز که در چند سال اخیر بسیار رایج و مورد توجه بوده است، تامین ارز از طریق سامانه نیما است. با استفاد از این روش، ارزی که توسط صادرات به کشور وارد شده، برای واردات -در شرایط کنترل شده و تحت نظر دولت- مصرف می شود. برخلاف روش اول که در آن بانک مرکزی و به طور کلی، بانک ها عاملیت داشتند، در روش دوم صرافی ها نقش داشته و ارز مورد نیاز را تامین می کنند.
سخن آخر
سامانه نیما یا «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی»، سایتی است که برای سامان دادن و هماهنگی صادرات و واردات توسط بانک مرکزی تاسیس شده است. در این سایت، وارد کنندگان، ارز مورد نیاز خود را تقاضا می دهند و صادر کنندگان، ارز را ارائه می دهند. صرافی ها در این میان ارتباط موثری را بین عرضه کنندگان و متقاضیان برقرار کرده و با دریافت مبلغی کارمزد معامله را کامل می کنند. با این حال، باید در نظر داشته باشید که ثبت عرضه و تقاضا به شکل مستقیم در سامانه نیما انجام نمی شود، بلکه توسط بازرگانان در سامانه تجار انجام شده و با هماهنگی بانک مرکزی و وزارت سمت به شکل آنلاین بر روی سامانه نیما -جایی که صرافی ها به آن دسترسی دارند- نمایش داده می شود.
