به هرگونه فرایند اجرای دستورات که به واسطه‌ی آن در داده‌های پایگاه اطلاعاتی سرویس دهنده (Database) تغییری ایجاد شود تراکنش یا Transaction گفته می شود. این تغییر می تواند شامل هرکدام از عملیات های درج، ویرایش و یا حذف داده باشد.
به عبارت دیگر به اجرای تمامی دستورات ارسالی از سوی کاربر روی پایگاه داده تراکنش می گوییم. به همین دلیل به فرایندهای پولی و مالی بانکداری که در آن یک یا چند عملیات از سوی مشتری انجام می شود تراکنش مالی گفته می شود.
با توجه به اینکه عموم افراد جامعه فقط با تراکنش های مالی و بانکی سروکار دارند، این فرایند به طور خلاصه تراکنش هم گفته می شود. حالا که با مفهوم تراکنش مالی آشنا شدید با ما همراه باشید تا به بررسی جزئیات این فرایند بپردازیم.
تراکنش موفق چیست؟
یک تراکنش مالی می تواند موفق یا ناموفق باشد. هر تراکنش چه از نوع مالی یا غیر مالی همواره از دو طرف تشکیل می شود. طرف اول کاربر یا مشتری و طرف دوم سرویس دهنده که در اینجا بانک نامیده می شود.
اجرای فرایند تراکنش مالی به اینصورت است که کاربر (مشتری) یک درخواست برای بانک ارسال می کند. در مرحله‌ی بعد درخواست بررسی و پردازش می شود. چنانچه تقاضای شخص با موفقیت انجام شد، تراکنش موفق بوده و رسید جزئیات آن در اختیار کاربر قرار می گیرد.
انواع تراکنش
با شنیدن واژه‌ی تراکنش مالی معمولا ذهن افراد به سمت تراکنش خرید رفته و فقط این فرایند را به عنوان یک تراکنش مالی می شناسند. در صورتی که با توجه به توضیحات ابتدای مقاله تمامی فرایندهای درخواستی کاربر را تراکنش مالی می نامیم.
بیشتر بخوانید: بانکداری الکترونیک چیست؟
قبل از پرداختن به انواع تراکنش لازم است با دو مفهوم “ابزار پرداخت” و “ابزار پذیرش” آشنا شویم.
- ابزار پرداخت: هر ابزار یا وسیله ای که با استفاده از آن بتوان عملیات انتقال وجه انجام داد ابزار پرداخت نامیده می شود.
۲٫ ابزار پذیرش: هر دستگاه، سخت افزار یا نرم افزاری که به واسطه‌ی آن و با استفاده از ابزار پرداخت بتوانیم روی آن تراکنشی را اجرا کنیم ابزار پذیرش نامیده می شود. امروزه ابزار پذیرش معمولا با نام درگاه پرداخت بانکی شناخته می شود.
در حال حاضر درگاه پرداخت شامل دستگاه کارتخوان سیار یا پایانه‌ی فروشگاهی (POS)، درگاه پرداخت اینترنتی و خودپرداز یا عابر بانک (ATM) است.
در این قسمت قصد داریم انواع تراکنش مالی را ذکر و بررسی کنیم.
۱٫تراکنش خرید
تراکنش خرید فرایندی است که طی آن با استفاده از ابزار پرداخت و به واسطه‌ی ابزار پذیرش، وجه کالا یا خدمت از حساب خریدار کسر و به حساب فروشنده یا پذیرنده منتقل می گردد. در این تراکنش، ابزار پذیرش عمدتا دستگاه کارتخوان یا درگاه پرداخت است اما سایر ابزار مانند همراه بانک و خودپرداز هم می تواند پذیرای تراکنش کارت به کارت برای انتقال وجه از حساب خریدار به فروشنده باشد.
۲٫تراکنش پرداخت قبض
در این نوع تراکنش، کاربر با استفاده از کارت یا حساب بانکی خود و به واسطه‌ی یکی از ابزارهای پذیرش، عملیات پرداخت قبوض خدماتی، جرایم خودرو و تسهیلات بانکی خود را انجام می دهد.
اگر به خاطر داشته باشید تا همین چند سال گذشته اکثر افراد برای پرداخت قبوض خود در صف باجه های بانکی ساعت ها منتظر می ماندند اما امروز تقریبا همه‌ی افراد از ابزار پذیرش جایگزین مانند اینترنت بانک، همراه بانک، تلفن بانک، دستگاه خودپرداز و حتی کارتخوان های فروشگاهی برای انجام این دسته از تراکنش ها استفاده کرده و وقتشان در صف های طولانی بانک هدر نمی رود.
۳٫تراکنش موجودی
در این تراکنش کاربر تنها درخواست مشاهده‌ی موجودی حساب یا کارت بانکی خود را ارسال می کند و هیچگونه وجهی انتقال داده نمی شود. البته در شرایطی این دریافت موجودی مشمول کارمزد بانکی است که مبلغ آن از حساب شخص کسر و به بانک عامل منتقل می گردد.
۴٫تراکنش برگشت از خرید یا مغایرت بانکی
با انجام این تراکنش، مبلغی که از حساب یا کارت خریدار به حساب فروشنده منتقل شده به دلیل مشخصی برگشت خورده و مجددا به حساب خریدار واریز می شود. فرایند تراکنش برگشت از خرید تنها برای تراکنش های موفقی که به دلایلی مانند بروز اختلال در درگاه بانکی به حساب فروشنده منتقل نشده صورت می گیرد.
برای مثال در برخی موارد هنگام پرداخت از طریق درگاه پرداخت اینترنتی، وجه با موفقیت از حساب خریدار کسر شده اما در برگشت از درگاه، وب سایت کسب و کار و یا درگاه بانکی با اختلال روبرو شده و پاسخ حاوی اطلاعات تراکنش موفق به فروشنده تحویل داده نمی شود.
در این مواقع تراکنش برگشت از خرید انجام می شود که بین ۱ تا ۷۲ ساعت زمان اعلام شده از سوی شبکه شاپرک است. البته در اغلب موارد برگشت وجه به حساب خریدار زیر ۱ ساعت انجام می شود.
۵٫ خطای تراکنش ناموفق
به هر علتی که تراکنش درخواستی کاربر با موفقیت به سرانجام نرسد و رسید تراکنش موفق در اختیار وی قرار نگیرد، پیامی مبنی بر تراکنش ناموفق دریافت می کند.
دلیل تراکنش ناموفق می تواند کاربر یا مشتری، فروشنده یا کسب و کار، پذیرنده، صادر کننده و یا شبکه‌ی شاپرک باشد.
اغلب تراکنش های ناموفق به دلیل خطای کاربری بوده و مواردی مانند وارد کردن رمز عبور اشتباه و عدم موجودی کافی در بروز آن دخیل است. بروز اختلال در شبکه‌ی شاپرک یا بانک مبدأ و مقصد از دیگر دلایل بروز تراکنش ناموفق به شمار می رود.
طبق آمار موجود، بیشتر خطاهای تراکنش ناموفق دلیل انسانی داشته و ارتباطی به شبکه‌ی بانکی و شاپرک ندارد. خطاهای “رمز کارت نامعتبر”، “عدم موجودی کافی”، “شماره کارت وارد شده نامعتبر است”، “تاریخ انقضای وارد شده اشتباه است”، “رمز دوم کارت اشتباه است” و “رمز پویا منقضی شده است” متداول ترین خطاهای فعلی محسوب می شوند.
۶٫محدودیت تراکنش
حساب های بانکی همواره دارای محدودیت هایی در میزان و نوع انتقال وجه هستند که قوانین مربوطه از طرف بانک مرکزی تعیین می شود. برای مثال در حال حاضر هر کارت بانکی تا سقف ۵۰ میلیون تومان در روز می تواند تراکنش خرید انجام دهد.این مبلغ در دریافت وجه نقد از خودپرداز بسیار محدودتر بوده و اخیرا به ۴۰۰ هزار تومان در روز تغییر کرده است. برای عملیات کارت به کارت سقف ۶ میلیون تومانی تعیین شده است.
بیشتر بخوانید: نئو بانک چیست؟
شماره‌ی تراکنش چیست؟
مفهوم این واژه بسیار روشن و آشکار بوده و نیاز به توضیح خاصی ندارد. هر تراکنش بانکی (و حتی غیر بانکی) با یک شماره تراکنش ثبت و مشخص می شود تا امکان رهگیری آن در آینده توسط کاربر، فروشنده یا پذیرنده امکان پذیر باشد.این شماره مشترک بوده و در پایگاه داده‌ی بانک صادر کننده، بانک پذیرنده و شبکه شاپرک یکسان است.
هدایت تراکنش چیست؟
فرض کنید قصد خرید از یک فروشگاه لوازم خانگی را دارید. کارت شما مربوط به بانک صادرات و دستگاه کارتخوان فروشنده مربوط به بانک ملی است. هنگام انجام تراکنش برای پرداخت مبلغ خرید، تراکنش شما به واسطه‌ی شبکه‌ی بانکی شاپرک از مبدأ بانک صادرات به مقصد بانک ملی هدایت می شود.
با توجه به اینکه هر بانک پایگاه داده‌ی اختصاصی خود را دارد، بدون وجود یک شبکه‌ی مرکزی مانند شاپرک، امکان انجام تراکنش بین بانکی و هدایت تراکنش از مبدأ به مقصد وجود نخواهد داشت.
مقصد تراکنش چیست؟
به دریافت کننده‌ی وجه انتقالی تراکنش، مقصد تراکنش گفته می شود. مقصد تراکنش می تواند یک شخص حقیقی مانند مالک فروشگاه آنلاین یا فروشگاه محلی باشد یا یک شخص حقوقی مانند سازمان های دولتی و شرکت های خصوصی.به یاد داشته باشید تا زمانی که مقصد تراکنش تعیین نشود، تراکنشی هم انجام نخواهد شد.
فرایند اخذ درگاه پرداخت اینترنتی چگونه است؟
با گسترش اینترنت و تغییر فرهنگ جامعه در خریدهای روزانه، بخش زیادی از تراکنش های بانکی در بستر برخط و درگاه های پرداخت اینترنتی انجام می شود.
چنانچه قصد راه اندازی کسب و کار آنلاین دارید و یا تصمیم گرفته اید کسب و کار فعلی و محلی خود را به بازار فروش سراسری و بدون محدودیت مکانی منتقل کنید، دریافت درگاه پرداخت اینترنتی لازمه‌ی ورود به این حوزه است.
در حال حاضر ساخت درگاه پرداخت به دو روش امکان پذیر است:
- اخذ درگاه پرداخت مستقیم از بانک های ارائه دهنده‌ی درگاه پرداخت اینترنتی
- استفاده از درگاه پرداخت واسطه مانند درگاه پرداخت اینترنتی زرین پال
اکثر کسب و کارها به خصوص کسب و کارهای نوپا برای تسریع در دریافت درگاه پرداخت اینترنتی و عدم درگیر شدن با فرایندهای اداری بانکی، گزینه دوم را در دستور کار خود قرار می دهند. درگاه های واسط به صورت رسمی با شبکه‌ی شاپرک همکاری داشته و درگاه های بانکی را در اختیار کسب و کارها قرار می دهند.
راه اندازی کسب و کار آنلاین چگونه است؟
سیستم های مدیریت محتوای متعددی برای راه اندازی فروشگاه اینترنتی منتشر شده که هرکدام امکانات و قابلیت های متفاوتی را در اختیار کسب و کارها قرار می دهند.
فروشگاه ساز زرین‌اکسپرس یکی از سرویس دهنده های مطرح داخلی در این زمینه بوده که صاحبان کسب و کار می توانند بدون نیاز به یادگیری مباحث فنی و برنامه نویسی، در کمترین زمان اقدام به راه اندازی فروشگاه اینترنتی نموده و محصولات خود را در معرض نمایش به مخاطبین خود در سراسر جهان قرار دهند
