لیکویید شدن ارز دیجیتال چیست؟و روش های جلوگیری از لیکویید شدن

امروز از سلسله مقالات زرین پال به موضوع لیکویید شدن ارز دیجیتال می پردازیم. اگر در بازار ارز های دیجیتال کار کرده باشید یقینا برای شما هم پیش آمده که این کلمه را شنیده باشید و معنی آن را ندانید. یا ممکن است حتی خودتان لیکویید شده باشید. در واقع لیکویید شدن یا liquidation مبحث گسترده ای است که در این مقاله به تمام آن می پردازیم. ولی در ابتدا می توانیم بگوییم که تنها افراد غیر حرفه ای و کسانی که توانایی کنترل احساساتشان را ندارند لیکویید می شوند.

همانطور که می دانید بازار ارز های دیجیتال نوسانات بسیار بالایی دارد. همچنین افراد مبتدی زیادی هرروزه به این بازار ورود می کنند. این موضوع به این معناست که لیکویید شدن اتفاقی رایج در این بازار است. هر روز مردم بسیاری در آن پول خود را از دست می دهند که موجب می شود به این بازار لقب کلاهبرداری بزرگ را نسبت دهند. ارز های دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم به دلیل سرمایه گذاری های پر ریسک و پر نوسان معروف هستند که از طرفی باعث سود های بسیار زیادی برای افراد حرفه ای می شود. اما برای شروع بیایید به معنی و تعریف لیکویید شدن و اینکه در کل به چه معناست بپردازیم.

منظور از لیکویید شدن چیست؟

لیکویید شدن در لغت به معنای انحلال است اما در واقع اصطلاح تلخی به معنای تمام شدن پول شماست که هیچ معامله گری علاقه ای به تجربه ی آن ندارد. در واقع لیکویید شدن هنگامی اتفاق خواهد افتاد که معامله گر سرمایه کافی برای باز نگه داشتن معامله نداشته باشد. یعنی اینکه پول بیشتری برای تحمل ضرر در معامله را ندارد . همانگونه که گفتیم بازار ارز های دیجیتال نوسانات سنگینی دارد که سبب پولدار شدن یک سری و ورشکسته شدن افراد مبتدی می شود. اگر در این بازار حرفه ای رفتار کنید ممکن است جزو دسته اول نباشید اما مطمئنا در دسته دوم قرار نمی گیرید. جالب است بدانید از زمان شیوع ویروس کرونا در سال 2020 بیت کوین 160 درصد نسبت به طلا با 22 درصد و S&P 500 با 14 درصد افزایش یافته است. چیزی که نوسانات این بازار را بیشتر می کند داشتن ویژگی هایی همچون معاملات مارجین، قابلیت سوآپ کردن و معاملات آتی است که در ادامه به معنی آن ها می پردازیم.

معاملات مارجین (margin trading)

در واقع تصور کنید از شخصی پول برای معامله کردن قرض می گیرید و آن شخص می گوید بعد از مثلا ده روز باید پول را به او برگردانید در غیر اینصورت خودش می گیرد. همچنین قید می کند که اگر بیشتر از مثلا بیست درصد ضرر کنید هم پول خودش را می گیرد و هم پول شما را. از طرفی معاملات مارجین قابلیت اهرم دار کردن معامله را به شما می دهند. به این صورت که تا پنج برابر پولتان را می توانید قرض بگیرید و معامله کنید که به همان نسبت سود و یا ضرر بیشتری خواهید کرد. شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که اگر پول را به صرافی بر نگردانیم چه؟ طبیعتا در زندگی عادی هیچ غریبه ای به شما رایگان پول قرض نمی دهد.

در بازار ارز های دیجیتال هم به همین صورت است و صرافی از شما مبلغی را به عنوان وثیقه می خواهد که بعنوان مارجین اولیه شناخته می شود. هر معامله ای بسته به اندازه اهرم، پتانسیل سود یا ضرر بیشتری دارد. بطور مثال با اهرم پنج روی سرمایه صد دلاری، اگر 10 درصد سود کنید در واقع ده درصد روی پانصد دلار سود کرده اید. یعنی پنجاه دلار سود روی سرمایه سرمایه اولیه ی 100 دلاری . بعد از معامله 400 دلار به صرافی برمی گردانید و 150 دلار نزد خود نگه می دارید(100 دلار سرمایه اولیه + 50 دلار سود). در حالی که اگر از مارجین استفاده نمی کردید تنها ده دلار سود کرده بودید.

البته در آن طرف قضیه اگر فقط بیست درصد ضرر می کردید هم 400 دلار را از دست می دادید و هم 100 دلار خودتان را زیرا 20 درصد ضرر ضربدر 5 اهرم می شود که یعنی 100 درصد ضرر. در واقع لیکویید شدن ارز دیجیتال یعنی همین!

سوآپ کردن (swap)

 سوآپ کردن برعکس مارجین است. به این صورت که شما ارز مورد نظرتان را (اگر قابلیت سوآپ داشته باشد) انتخاب می کنید و در ازای سود سالیانه یا ماهانه مشخصی آن ارز را می خرید و نزد صرافی نگه می دارید. طبق مدت تعیین شده شما نمی توانید به آن ارز دست بزنید و اصطلاحا قفل شده است و در واقع شما آن ارز را در ازای سود مشخصی برای مدت معینی به صرافی قرض می دهید.

معاملات آتی (futures)

در معاملات آتی شما ارز مورد نظر را نمی خرید بلکه بر روی نوسانات قیمتی آن معامله ی دو طرفه (یا در جهت خرید یا در جهت فروش) باز می کنید. در واقع در معاملات فیوچرز شما مالکیتی بر دارایی ندارید و فقط نوساناتش را معامله می کنید. معاملات آتی در ارز های دیجیتال بسیار پر ریسک هستند زیرا همانطور که گفته شد نوسانات بسیاری دارد. در این نوع معامله شما می توانید تا سقف 75 یا 125 برابر پول خود را معامله کنید. این یعنی اگر با اهرم 100 معامله ای را باز کنید با یک درصد سود صد درصد سود می کنید و با یک درصد ضرر صددرصد ضرر خواهید کرد و در معامله ارز دیجیتالتان لیکویید خواهید شد.

این ویژگی ها در سال 2011 به بازار جهان ورود پیدا کردند و در سال های اخیر وارد بازار ارز های دیجیتال شدند. معاملات مارجین و فیوچرز را به واسطه ی سود و ضرر بزرگی که می توانند بدهند شمشیر دو لبه می دانند. که یک طرف آن سود بزرگ و لبه ی دیگر ضرری عظیم را دارد.

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟

لیکویید شدن ارز دیجیتال چگونه اتفاق می افتد؟

اما در کل لیکویید شدن چگونه اتفاق می افتد؟ در این بازار لیکویید شدن ارز دیجیتال زمانی اتفاق می افتد که یک صرافی بدلیل از دست دادن جزیی یا کلی سرمایه اولیه پوزیشن معاملاتی معامله گر را به اجبار می بندد. در واقع یعنی وقتی که معامله گر نتواند الزامات مارجین را برای یک پوزیشن اهرمی برآورده کند و سرمایه کافی را برای باز نگه داشتن معامله آتی یا مارجین نداشته باشد لیکویید می شود.

معامله با اهرم بسیار پر ریسک است و اگر بازار حرکتی در خلاف جهت معامله انجام دهد ممکن است به راحتی تمام پول از دست برود و ارز دیجیتال لیکویید شود. همچنین برخی کشور های اروپایی مانند انگلیس صرافی های ارز دیجیتال را از ارا ئه معاملات اهرمی به کاربران مبتدی برای محافظت از سرمایه آنها محروم کرده اند.

چرا معاملات لیکویید می شوند؟

خب تا اینجا تعریف لیکویید شدن و چگونه اتفاق افتادنش را گفتیم حالا بیایید بگوییم که به کلی چرا معاملات لیکویید می شوند. در واقع زمانی که شما با توجه به فرمول لیکویید شدن حد ضرر خود را خارج از محدوده بگذارید یا اصلا نگذارید لیکویید خواهید شد. به این معنی که مثلا شما با طبق فرمول با بیست درصد ضرر لیکویید می شوید اما حد ضرر خود را به اشتباه روی 30% ضرر می گذارید و این باعث از دست رفتن پولتان می شود.

در حالت دوم شما به دلیل بی تجربگی یا نداشتن کنترل روی احساسات حد ضرر را به کلی نمی گذارید. این یعنی که شما روانشناسی معاملات و مدیریت ریسک را بلد نیستید و اگر بلدید به آن عمل نکرده اید. دلیل سوم حرکت سریع قیمت است. در این حالت شما حد ضرر خود را در جای مناسب گذاشته اید اما قیمت در یک حرکت بشدت سریع از آن قیمت می گذرد و معامله شما پر نمی شود و در واقع حد ضررتان عمل نمی کند.

چگونه می توان از لیکویید شدن ارز دیجیتال جلوگیری کرد؟

حال وقت آن است که بگوییم چگونه می توان از لیکویید شدن جلوگیری کرد. در واقع دلیل اصلی لیکویید شدن نداشتن حد ضرر است. در قسمت بالایی توضیح دادیم که چرا معاملات لیکویید می شوند. خب برای جلوگیری از لیکویید شدن ارز دیجیتال در قدم اول باید دقیقا محاسبه کنید که در چه قیمتی لیکویید خواهید شد. بعد از اینکه محاسبه را انجام دادید در جای درست حد ضرر خود را می گذارید.

اما گفتیم که در مواقعی که قیمت سریع حرکت می کند حد ضرر عمل نمی کند. برای جلوگیری از این اتفاق شما بجای تعیین یک قیمت برای حد ضرر باید یک محدوده را بعنوان حد ضرر انتخاب کنید. مثالی میزنیم تا بهتر متوجه این مطلب شوید: فرض کنید شما روی قیمت صد دلار خرید کرده اید و حساب کرده اید که اگر قیمت به شصت دلار برسد لیکویید خواهید شد. در اینجا برای اینکه حرکت سریع قیمت باعث عمل نکردن حد ضرر شما نشود حد ضرر خود را بجای تعیین کردن روی قیمت 80 دلار روی محدوده قیمتی 82 تا 76 دلار تعیین می کنید. یعنی اینکه به معامله خود در صرافی این دستور را می دهید که از قیمت 82 دلار تا قیمت 76 دلار هر معامله خریدی وجود داشت با معامله من set شود.

هرچقدر این محدوده کوچک تر باشد ریسک بیشتر و هرچقدر بزرگ تر باشد ریسک کمتری خواهد داشت. همچنین راه دیگر برای جلوگیری از لیکویید شدن معامله نکردن در ارز های کم حجم است. ارز های دیجیتالی هستند که حجم معاملاتی آنها بسیار کم است و خود این مسئله باعث درست عمل نکردن حد ضرر خواهد شد. سعی کنید در ارزهای دیجیتالی معامله کنید که حجم معاملات بالایی دارند.

بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست؟

ارزش لیکویید شدن چگونه محاسبه می شود؟

منظور از ارزش لیکویید شدن این است که در چه قیمتی و کجا با چه درصدی معامله ما لیکویید می شود. ارزش لیکویید شدن تقریبا در تمام صرافی ها بطور اتوماتیک محاسبه و نمایش داده می شود. اگر قیمت آن ارز دیجیتال از آن محدوده عبور کند معامله ما لیکویید می شود و پولمان از دست می رود. قیمت لیکویید شدن در صرافی به دو مورد خیلی مهم وابسته است:

1)میزان پول در حساب

2)میزان اهرم

هرچقدر میزان پول در حساب بیشتر باشد قیمت لیکویید شدن شما دورتر است و توانایی تحمل ضرر بیشتری را دارید. از طرفی هر چقدر میزان اهرم بیشتر باشد زودتر لیکویید می شوید. فرض کنید قیمت لیکویید شدن شما با اهرم پنج روی بیست درصد است. خب اگر از اهرم پنجاه استفاده کنید با تنها دو درصد ضرر لیکویید خواهید شد. همانطور که گفته شد صرافی خودش قیمت لیکوییدیشن را محاسبه می کند و به شما نمایش می دهد. اما شما خودتان هم می توانید با استفاده از فرمولی به درصد لیکویید شدنتان برسید. در صرافی های ارز دیجیتال معمولا ماشین حساب وجود دارد که می توانید در آن محاسبه کنید اما به کلی فرمول آن به شرح زیر است:

درصد لیکویید شدن = 100 / اهرم

برای نمونه اگر شما در معامله خود از اهرم 3 استفاده کنید حدودا 33 درصد تحمل ضرر دارید و اگر به 33.3 برسد لیکویید خواهید شد. ( 33.3 = 100 / 3 )

محاسبه لیکویید شدن ارز دیجیتال در صرافی

لیکویید شدن در صرافی چگونه محاسبه می شود؟ در واقع دو حالت در صرافی ارز دیجیتال وجود دارد که در هر دو حالت می توانید لیکویید شوید اما با هم تفاوت دارند. این دو حالت به شرح زیر هستند :

1)کراس (Cross)

اگر در پوزیشن معاملاتی خود حالت کراس (cross) را انتخاب کرده باشید یعنی کل دارایی تان را در آن صرافی درگیر کرده اید. در واقع اگر در ضرر بروید و لیکویید شوید نه تنها سرمایه درگیر در آن معامله بلکه تمام دارایی تان در آن صرافی را از دست خواهید داد. این حالت ریسک بسیار بالایی دارد اما مزایای آن این است که شانس لیکویید شدنتان پایین تر می آید. همانگونه که در قسمت ارزش لیکویید شدن گفتیم میزان اهرم و میزان پول در حساب دو عامل مهم در لیکویید شدن هستند و هرچقدر سرمایه بیشتری داشته باشید تحمل ضرر بیشتری دارید. در حالت کراس وقتی کل دارایی شما درگیر باشد طبیعتا سرمایه بیشتری دارید و تحمل ضررتان بالاتر است. اما خب اگر لیکویید شوید تمام پولتان را از دست خواهید داد که ریسک بالایی است.

2)ایزوله (Isolated)

در حالت ایزوله (Isolated) یا ایزولیت دقیقا برعکس حالت کراس فقط دارایی ای درگیر است که معامله کرده اید. یعنی اگر حالت ایزوله را برای معامله خود انتخاب کنید تنها آن مبلغی را که در معامله وارد کرده اید محاسبه می شود. در این حالت ریسک شما پایین می آید و مدیریت ریسک را بهتر رعایت کرده اید اما شانس لیکویید شدن معامله شما بیشتر خواهد شد.

سخن پایانی

به کلی لیکویید شدن در بازار ارز دیجیتال به علت نوسانات شدید بسیار شایع است که این بازار را پر خظر و پر ریسک می کند. در واقع هنگامی که شما روی نوسانات یک دارایی معامله می کنید که به معاملات آتی و مارجین اطلاق می شود امکان لیکویید شدن شما پدیدار می شود و این مبحث پیش می آید. هنگامی که شما معاملات فیوچرز یا آتی باز می کنید یک آستانه تحمل ضرر را دارا می شوید که اگر از آن حد بیشتر شود تمام پول خود را از دست می دهید و اصطلاحا لیکویید می شوید.

در این زمان شما برای جلوگیری از ضرر کار های زیادی را می توانید انجام دهید که عبارتند از: گذاشتن حد ضرر- مشخص کردن یک محدوده حد ضرر بجای یک قیمت. همچنین گفتیم که زمانی لیکویید می شوید که دیگر شما بودجه ای برای تحمل ضرر نداشته باشید و صرافی به اجبار معامله شما را می بندد. در ادامه فرمول محاسبه درصد لیکویید شدن را بیان کردیم و گفتیم که نیازی به محاسبه آن نیست چون خود صرافی اینکار را می کند و عدد محاسبه شده را به شما می دهد. همچنین می توانید از ماشین حسابی که در اکثر صرافی های ارز دیجیتال وجود دارد برای محاسبه درصد لیکویید شدن استفاده کنید. یکی از مسائل مهمی که باید در نظر بگیرید انتخاب حالت کراس یا ایزوله در معاملات اهرمی است.

در حالت کراس شانس لیکویید شدن نسبت به حالت ایزوله پایین می آید اما ریسک معامله بالاتر می رود. در کل اگر مبتدی و تازه کار هستید بهتر است سمت معاملات اهرمی نروید و اگر می روید حتما روانشناسی معامله و مدیریت ریسک را به خوبی فرا بگیرید و به آن عمل کنید.