چک صیادی، نوع جدیدی از چک است که بر اساس قانون جدید صدور چک، در سامانه صیاد و تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی صادر می شود. ویژگی های این چک باعث شده که نسبت به چک های قدیمی، از امنیت و ضمانت اجرای بیشتری برخوردار باشد. دلیل این امر این است که مطابق ماده 6 قانون جدید صدور چک: «بانک ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفا از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند…» این تکلیف به این معناست که بر خلاف گذشته که احراز شرایط متقاضی دسته چک بر عهده شعب بانک ها بود، با راه اندازی سامانه صیاد و لزوم صدور چک صیاد از طریق این سامانه، دیگر شعبه های بانک در این زمینه اختیاری ندارند و نظارت بر روند صور دسته چک و احراز صلاحیت متقاضیان، صرفا در اختیار بانک مرکزی است.در ادامه به تفصیل درباره چک صیادی و نحوه دریافت آن، تفاوت آن با چک های سنتی و سامانه صیاد صحبت می کنیم. اگر با چک سروکار دارید با ما همراه باشید.
چک صیادی چیست؟
پیش از این درباره کلیت چک صیادی صحبت کردیم. در این بخش با جزئیات این نوع چک را معرفی می کنیم و می گوییم که چرا و چگونه این چک وارد سیستم بانکی شد. اما پیش از آن مختصری درباره ماهیت چک توضیح می دهیم و در ادامه به چک صیادی و مشخصات آن می رسیم.
در مبادلات تجاری، مخصوصا برای مبالغ بالا، معمولا به‌جای پول نقد از اسنادی مثل چک، سفته و برات استفاده می شود که در این میان، چک به دلیل ویژگی هایی مثل امکان تعقیب کیفری صادرکننده، همواره از اقبال بیشتری، چه در میان تجار و افراد درگیر در امور تجاری و چه در میان مردم عادی برخوردار بوده است و چک را به پرمصرف‌ترین سند مالی برای معاملات تبدیل کرده است.
با این وجود، به دلیل اینکه پیش از این، صدور دسته چک توسط شعب بانک ها و تقریبا به‌راحتی انجام می‌شد، افراد بسیاری دسته چک دریافت می کردند که یا از مقررات صدور چک آگاهی نداشتند یا نمی توانستند منابع مالی کافی برای پرداخت چک در موعد مقرر را تامین کنند. همین امر باعث می‌شد تعداد بسیاری از این چک ها برگشت خورده و پرونده های بسیاری برای این چک های برگشتی در تشکیل شود که هم سیستم قضایی را با انبوه پرونده ها مواجه می کرد و هم افراد بسیاری به این دلیل راهی زندان می شدند.
به دلیل وجود این مشکلات بود که بانک مرکزی به فکر راه‌حل افتاد و در سال 96 سامانه صدور یکپارچه چک که با نام صیاد خوانده می شود را راه اندازی کرد تا از آن تاریخ به بعد، صدور چک از اختیار شعبات بانک ها خارج شده و چک ها صرفا از طریق همین سامانه که زیر نظر مستقیم بانک مرکزی است، صادر شود. چک هایی که از طریق سامانه صیاد صادر می شود، چک صیادی نامیده شد.
چک صیادی، دارای ویژگی های منحصر‌به‌فردی است و دریافت آن هم مقررات خاصی دارد که در ادامه این مقاله به این موارد می پردازیم. اما ابتدا، نگاهی می کنیم به سامانه صیاد و مشخصات آن.
بیشتر بخوانید:چک الکترونیکی چیست و امضای چک دیجیتال به چه صورت انجام می‌شود؟
سامانه صیاد چیست؟
سامانه صیاد، سامانه اینترنتی تحت نظارت بانک مرکزی است که امکان ثبت و استعلام چک صیاد را فراهم می کند. همچنین صدور دسته چک صرفا از این سامانه امکان پذیر است. سامانه صیاد همزمان با ابلاغ قانون جدید صدور چک راه اندازی شد. با وجود تصویب قانون جدید صدور چک و راه اندازی سامانه صیاد در سال 96، به دلیل نبود ضمانت اجرایی قوی، همچنان مشکلات موجود، تا حد زیادی پابرجا بودند و عملا تغییر چندانی در اوضاع نابسامان چک به وجود نیامده بود؛ تا اینکه طبق اعلام بانک مرکزی، از فروردین ماه سال 1400 ثبت چک در سامانه صیاد الزامی و صدور چک در وجه حامل ممنوع شد.
با این اتفاق، تغییرات مهمی در رابطه با صدور، انتقال و استعلام چک ایجاد شد که مهم ترین این تغییرات، این موارد هستند:
- در سامانه صیاد، هر چک دارای یک شماره منحصربه‌فرد است. بنابراین هر شخص دریافت کننده چک می تواند با استعلام چک از طریق این شماره، از معتبر بودن یا نبودن آن اطلاع پیدا کند.
- اطلاعات هویتی صادرکننده چک در سامانه صیاد ثبت می شود و دارنده چک می تواند با استعلام حساب صاحب چک، از وضعیت عملکرد مالی یا تعداد چک های برگشتی او با خبر شود.
- صدور دسته چک از اختیار شعب بانک ها خارج شده و صرفا با نظارت بانک مرکزی انجام می گیرد که این کار پس از اعتبار سنجی درخواست کننده دسته چک و اطمینان از اعتبار او انجام می شود و به این ترتیب، احتمال صدور چک های بی اعتبار که تبدیل به چک برگشتی شوند، به‌شدت پایین می آید.
مزایای چک صیاد چیست؟ تفاوت دسته چک صیاد با چک های قدیمی چیست؟
مزایای چک صیاد، در واقع همان تفاوت هایی است که با چک های قدیمی دارد. این تفاوت ها چندین وجه دارند؛ ازجمله تفاوت های ظاهری، تفاوت در لزوم ثبت و تفاوت در نحوه شکایت که در ادامه، هرکدام را بررسی می کنیم.
تفاوت های چک صیاد از نظر ظاهری با چک های قدیمی
- رنگ چک صیادی، ترکیبی از بنفش و صورتی است.
- ابعاد تمام برگه های چک صیادی 170 در 85 میلیمتر است.
- در قسمت بالای سمت چپ چک صیادی، عددی 16 رقمی درج شده که شناسه صیادی چک است.
- در قسمت پایین سمت چپ چک صیادی، عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» قید شده است.
- برای تولید این چک از کاغذ واتر مارک مولتی تن استفاده شده که آرم شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران نیز روی آن وجود دارد و در مقابل نور نمایان می شود.
تفاوت های چک صیادی با چک قدیمی از نظر لزوم ثبت در سامانه
بر اساس قانون جدید صدور چک، چک صیادی باید در سامانه صیاد ثبت شده و هر عملیاتی از انتقال و استعلام تا تایید آن از طریق این سامانه انجام شود که این امر، در بالابردن امنیت چک و ضمانت نقدشوندگی آن نقش اساسی دارد. قبل از راه اندازی سامانه صیاد، چنین الزامی برای چک های قدیمی، وجود نداشت. بنابراین غیر از ثبت، مواردی همچون انتقال، تایید و استعلام چک نیز تنها با وارد کردن اطلاعات هویتی صادرکننده و گیرنده چک در سامانه صیاد امکان پذیر است. بنابراین بر خلاف چک های قدیمی، صدور و انتقال چک صیاد به شکل حامل ممکن نیست. همچنین انتقال چک، علاوه بر ثبت انتقال چک در سامانه صیاد توسط انتقال دهنده، مستلزم تایید انتقال چک از سوی گیرنده چک نیز هست؛ به این معنا که در صورت عدم تایید گیرنده، انتقال چک انجام نمی شود.
در حال حاضر، عملیات ثبت، انتقال و تایید چک صیادی از خود سامانه انجام نمی شود و تنها از طریق سامانه صیاد اپلیکیشن های پرداخت موبایل و درگاه های اینترنتی بانکی امکان پذیر است؛ اما استعلام چک صیاد علاوه بر اپلیکیشن های پرداخت موبایل و درگاه های اینترنتی بانکی از طریق خود سایت صیاد نیز قابل انجام است.
تفاوت های چک صیادی با چک های قدیمی از نظر انواع شکایت
اگر دارنده چک در موعد مقرر با عدم موجودی چک مواجه شود، می تواند از طریق یکی از این چهار روش شکایت کند: اجرای چک از طریق ثبت، طرح دعوای حقوقی، شکایت کیفری و اجرای مستقیم چک. سه روش اول، هم درباره چک صیادی و هم درباره چک های قدیمی قابل انجام است؛ اما اجرای مستقیم چک تنها برای چک صیادی امکان پذیر است. به موجب ماده 23 قانون جدید صدور چک، دارنده چک صیاد می تواند از دادگاه صالح حقوقی، درخواست صدور اجراییه برای دریافت وجه چک و حق الوکاله وکیل داشته باشد. در این صورت بدون نیاز به تشکیل جلسه دادرسی، دادگاه در صورت احراز شرایط، بدون صدور رای، مستقیما اقدام به صدور اجراییه کرده و دارنده چک می تواند بدون نیاز به طی کردن مراحل دادرسی بدوی و تجدیدنظر، با در دست داشتن این اجراییه، مستقما به واحد اجرای دادگاه مراجعه و برای وصول طلب خود اقدام کند. در بخش بعدی به نحوه دریافت دسته چک صیادی می پردازیم.
بیشتر بخوانید:سامانه ساتنا چیست؟
نحوه دریافت دسته چک صیادی
برای دریافت دسته چک صیادی ابتدا باید به یکی از شعب بانک مورد نظر مراجعه کنید و بعد از ارائه مدارک لازم، درخواست صدور دسته چک کنید. بانک درخواست شما را در سامانه صیاد ثبت می کند و اگر بانک مرکزی اعتبار شما را تایید کند، دسته چک برایتان صادر می شود.
به‌طور کلی یکی از مهم‌ترین شرایط دریافت دسته چک صیادی، داشتن یک حساب قرض‌الحسنه جاری است که حداقل دو سال از باز کردن آن گذشته باشد. همچنین متقاضی دسته چک، نباید سابقه چک برگشتی و بدهی غیر جاری داشته باشد. مراحل دریافت دسته چک صیادی برای افراد حقیقی و حقوقی یکسان است، اما شرایط و مدارک متفاوتی برای هرکدام نیاز است.
مدارک لازم برای افراد حقیقی
• کپی همه صفحات شناسنامه
• کپی همه مدارک شغلی
• کپی اجاره نامه در صورت مستاجر بودن
• یک قطعه عکس
• همراه داشتن یکی از قبض‌های برق و آب برای ثبت کد پستی و آدرس دقیق محل زندگی
• همراه داشتن فردی معتبر به‌عنوان معرف
مدارک لازم برای افراد حقوقی
- درخواست باز کردن حساب بانکی همراه امضای صاحبان امضای مجاز در شرکت
- تایید کردن امضای صاحبان مجاز به امضای شرکت
- اصل و کپی اساسنامه ثبت شرکت
- اصل و کپی گواهی ثبت شرکت
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره
- اصل و کپی آخرین آگهی ثبت شرکت در روزنامه رسمی
علاوه بر این مدارک، لازم است که از آغاز فعالیت شرکت اشخاص حقوقی، حداقل۱۰ سال گذشته باشد و نیز در این ۱۰ سال، محل شرکت بیشتر از دو بار تغییر نکرده باشد.
استعلام چک صیادی
یکی از بهترین روش های بررسی و استعلام چک صیادی، بررسی سابقه پرداخت شخص صادرکننده به کمک کد 16 رقمی بالای چک است. برای این کار باید وارد قسمت استعلام وضعیت اعتبار چک صیادی در سایت بانک مرکزی شوید و این شناسه 16 رقمی را در کادر مربوطه وارد کنید. پس از کلیک بر روی دکمه استعلام می توانید اطلاعات کاملی از موجودی صادرکننده چک و مبلغ چک برگشتی دریافت کنید.
شناسه صیادی چک
شناسه صیاد چک، یک کد 16 رقمی بوده که در قسمت بالا، سمت چپ چک صیاد، قابل مشاهده می باشد. دارندگان چک های صیادی، با وارد کردن این شناسه در سامانه صیاد، می توانند برای ثبت چک، انتقال آن و انجام سایر عملیات مربوط به چک در سامانه صیاد، اقدام نمایند.
جمع‌بندی
در این مطلب به‌طور کامل به معرفی چک صیادی و سامانه صیاد پرداختیم و تفاوت های آن را با چک های سنتی بررسی کردیم. همچنین با نحوه دریافت چک صیادی آشنا شدیم. سامانه صیاد و چک صیادی می توانند نقش موثری در پیشگیری و کاهش جرائم مربوط به چک و نیز کاهش آمار زندانیان چک داشته باشند.
