بانکداری باز سیستمی مبتنی بر رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API) است که به مشتریان اجازه می‌دهد تا اطلاعات مالی خود را به طور امن با سایر موسسات مالی به اشتراک بگذارند. این امر به توسعه محصولات و خدمات نوآورانه مالی که به نفع مصرف‌کنندگان است، کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی این سیستم و مزایا و معایب آن می‌پردازیم.
بانکداری باز (Open Banking) چیست؟
بانکداری باز (Open Banking) یک مفهوم و رویکرد نوظهور در صنعت بانکداری و به معنای ایجاد یک بستر باز برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات بانکی و خدمات بین بانک‌ها و اپلیکیشن‌ها و شرکت‌های فناوری مالی (Fintech) است. این رویکرد بر تفکیک داده‌های مالی و اجازه دسترسی به این داده‌ها به شکل امن و با موافقت مشتریان تأکید دارد.
اصلی‌ترین هدف بانکداری باز، تسهیل برقراری ارتباط بین سرویس‌های مالی مختلف است تا مشتریان بتوانند بهترین خدمات را با در نظر گرفتن نیازهای خود انتخاب کنند. این شیوه، بانک‌ها را متحد کننده اطلاعات مشتریان خود می‌کند و به تبادل اطلاعات در زمینه حساب‌های بانکی، تراکنش‌ها، تاریخچه مالی و سایر اطلاعات مالی مشتریان اجازه می‌دهد.
بانکداری باز علاوه بر ارتقای تجربه مشتری، امکان توسعه‌ی سرویس‌های نوآورانه توسط شرکت‌های Fintech را نیز فراهم می‌کند. به عنوان مثال، یک اپلیکیشن مالی می‌تواند با استفاده از دسترسی به اطلاعات حساب بانکی مشتریان، سرویس‌های بهتری مانند مدیریت بودجه، پرداخت‌های خودکار، یا مدیریت سرمایه را ارائه دهد.
به منظور اجرای بانکداری باز به‌طور کامل، استانداردها و پروتکل‌های تعریف‌شده‌ای مانند OAuth (برای احراز هویت و دسترسی) و Open Financial Exchange (OFX) برای تبادل داده‌های مالی استفاده می‌شود. این استانداردها اطمینان از امنیت و حفاظت از اطلاعات شخصی مشتریان را نیز فراهم می‌کنند.
کاربرد و خدمات بانکداری باز
بانکداری باز (Open Banking) امکانات و خدمات متعددی را برای مشتریان، بانک‌ها و شرکت‌های فناوری مالی (Fintech) فراهم می‌کند. در ادامه، به برخی از کاربردها و خدمات اصلی این سیستم اشاره خواهم کرد:
دسترسی به اطلاعات مالی
یکی از کاربردهای اصلی بانکداری باز، فراهم کردن دسترسی آسان و امن به اطلاعات مالی مشتریان است. این اطلاعات شامل موجودی حساب‌ها، تاریخچه تراکنش‌ها، وضعیت وام‌ها، اطلاعات کارت‌های اعتباری و سایر جزئیات مالی است. با این دسترسی، مشتریان می‌توانند به راحتی و بدون نیاز به ورود به حساب این اطلاعات را مدیریت کنند و از ابزارهای مدیریت مالی مختلف استفاده کنند.
پرداخت‌های آنلاین
بانکداری باز امکان انجام پرداخت‌ها و انتقال‌های پولی آسان و مطمئن را از طریق سرویس‌های مالی فراهم می‌کند. مشتریان می‌توانند از اپلیکیشن‌ها یا وب‌سایت‌های مختلف برای پرداخت قبوض، انتقال پول به دیگران، خریدهای آنلاین و حتی پرداخت‌های خودکار استفاده کنند.
مدیریت بودجه و اعتبار
با اطلاعات مالی به‌روز و در دسترس، اپلیکیشن‌های بانکداری باز به مشتریان کمک می‌کنند تا بودجه خود را بهبود دهند و اعتبار خود را مدیریت کنند. این شامل برنامه‌های مدیریت هزینه، پیشنهادات برای صرفه‌جویی و مدیریت دقیق هزینه‌ها می‌شود.
پیشنهاد محصولات مالی بهینه
اپن بانکینگ به شرکت‌های Fintech امکان می‌دهد تا بر اساس داده‌های مالی مشتریان، پیشنهادات مالی بهینه‌تر و مناسب‌تری ارائه دهند. مثلا، بهترین وام یا کارت اعتباری بر اساس نیازهای واقعی مشتریان معرفی می‌شود.
توسعه‌ی سرویس‌های مالی نوآورانه
با دسترسی به داده‌های مالی، شرکت‌های Fintech می‌توانند سرویس‌های نوآورانه و بهینه‌تری را ارائه دهند. این شامل مدیریت سرمایه، پرداخت‌های جدید با فناوری‌های نوین، ابزارهای اعتباری هوشمند و … می‌شود.
رقابت و نوآوری در صنعت مالی
با ایجاد رقابت بین بانک‌ها و شرکت‌های Fintech، اپن بانکینگ تشویق به نوآوری و بهبود خدمات مالی می‌کند. این به نفع مشتریان است که از رقابت و انتخاب گسترده‌تری از خدمات و محصولات مالی بهره‌مند می‌شوند.
به طور کلی، این سیستم با تسهیل دسترسی به اطلاعات مالی، ارتقای تجربه مشتریان، توسعه خدمات نوآورانه و افزایش رقابت در صنعت مالی، بهبودی عمده‌ای را در عرصه بانکداری و خدمات مالی به ارمغان می‌آورد.
بیشتر بخوانید:فین تک چیست؟ و فین تک های موفق ایرانی کدامند؟
مزایا و معایب Open Banking
بانکداری باز (Open Banking) با ایجاد ارتباط و همکاری بین بانک‌ها، مشتریان و شرکت‌های فناوری مالی (Fintech)، مزایا و معایبی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره میکنم:
مزایای بانکداری باز
- افزایش انتخاب مشتریان: با این سیستم، مشتریان دسترسی به یک فضای مالی گسترده‌تر و انتخابی بیشتر از خدمات و محصولات مالی دارند. آن‌ها می‌توانند از طریق اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های متنوعی از بانک‌ها و Fintechها استفاده کنند و بهترین گزینه برای نیازهای خود را انتخاب کنند.
- توسعه سریع خدمات نوآورانه: شرکت‌های Fintech با داشتن دسترسی به داده‌های بانکی می‌توانند خدمات مالی نوآورانه‌تری ارائه دهند. این شامل ابزارهای مدیریت مالی هوشمند، راهکارهای پرداخت جدید، اعتبار سنجی مبتنی بر داده و … می‌شود.
- بهبود تجربه مشتریان: با دسترسی آسان‌تر به اطلاعات مالی و خدمات متنوع، مشتریان تجربه بهتری از بانکداری و خدمات مالی دارند. این امر بهبود کیفیت زندگی مالی آن‌ها را تسهیل می‌کند.
- افزایش رقابت و کاهش هزینه‌ها: رقابت بین بانک‌ها و شرکت‌های Fintech منجر به بهبود خدمات و کاهش هزینه‌های ارائه خدمات مالی می‌شود. این باعث می‌شود تا هزینه‌های مالی کلی برای مشتریان کاهش یابد
معایب بانکداری باز
- مسائل امنیتی و حفظ حریم خصوصی: با دسترسی گسترده به اطلاعات مالی، نگرانی‌های امنیتی و حفظ حریم خصوصی افزایش می‌یابد. نگرانی‌های مربوط به سرقت اطلاعات، سوءاستفاده از داده‌ها و نقض حریم خصوصی مشتریان وجود دارد.
- پیچیدگی در مدیریت داده‌ها: با افزایش حجم داده‌های مالی و تعداد سرویس‌های مختلف، مدیریت داده‌ها و ارتباط بین سامانه‌های مختلف پیچیده‌تر می‌شود.
- مشکلات قانونی و استانداردها: بانکداری باز نیازمند قوانین و استانداردهای دقیق برای حفظ امنیت و حریم خصوصی است. این می‌تواند به تاخیرها و مشکلات قانونی منجر شود.
- تعامل و هماهنگی بین سرویس‌ها: برقراری هماهنگی و تعامل میان سرویس‌های مختلف بانکی و Fintech برای ارائه خدمات یکپارچه به مشتریان ممکن است چالش‌هایی داشته باشد.
- مقاومت فرهنگی و عدم اعتماد: برخی از مشتریان و حتی برخی بانک‌ها ممکن است با مفهوم بانکداری باز مخالفت کنند و اعتماد کافی به این سیستم را نداشته باشند.
به طور کلی، این سیستم با ارائه امکانات جدید و توسعه خدمات مالی نوآورانه، مزایا و فرصت‌های زیادی ایجاد می‌کند، اما همچنین نیازمند راه‌حل‌های موثر برای مقابله با چالش‌های امنیتی و حفظ حریم خصوصی است.
امنیت بانکداری باز
امنیت در بانکداری باز (Open Banking) بسیار حیاتی است، زیرا این رویکرد اطلاعات حساس و مالی مشتریان را بین بانک‌ها، شرکت‌های فناوری مالی (Fintech) و سرویس‌های مالی مختلف به اشتراک می‌گذارد. برای اطمینان از امنیت در اپن بانکینگ، باید به موارد زیر توجه داشته باشیم:
- احراز هویت و دسترسی امن: برای اطمینان از امنیت، هر دسترسی به اطلاعات مالی باید به‌طور مطمئن و ایمن صورت گیرد. این شامل استفاده از روش‌های احراز هویت قوی مانند شناسه کاربری و رمز عبور، فاکتور دومی از قبیل کد ارسالی به تلفن همراه یا استفاده از تکنولوژی‌های احراز هویت دو عامل (2FA) است.
- رمزنگاری اطلاعات: اطلاعات مالی که بین بانک‌ها، Fintechها و سرویس‌های مالی منتقل می‌شوند، باید به‌طور کامل رمزنگاری شده باشند. استفاده از پروتکل‌های رمزنگاری قوی مانند TLS (Transport Layer Security) برای ارتباطات اینترنتی و استانداردهای رمزنگاری اطلاعات حساس ضروری است.
- مدیریت دسترسی و اجازه‌ها: بانکداری باز نیازمند مدیریت دقیق دسترسی‌ها و اجازه‌های داده شده به اطلاعات مالی است. بانک‌ها و Fintechها باید سیاست‌های صحیح دسترسی را پیاده‌سازی کرده و تنظیمات دسترسی به داده‌ها را به‌روز نگه دارند.
- مدیریت و نظارت بر امنیت: برای حفظ امنیت، بانک‌ها و Fintechها باید سیستم‌های مدیریت و نظارت مناسبی بر روی دسترسی‌ها، فعالیت‌ها و ترافیک داده‌ها داشته باشند. این شامل نظارت بر لاگ‌ها (logs)، آزمایش‌های نفوذ (penetration testing) و اعمال اقدامات امنیتی مناسب می‌شود.
- حفظ حریم خصوصی مشتریان: بانکداری باز نیازمند رعایت حریم خصوصی مشتریان است. بانک‌ها و Fintechها باید سیاست‌های حفظ حریم خصوصی صحیح را اعمال کرده و اطلاعات مشتریان را بدون موافقت آن‌ها به دیگران منتقل نکنند.
- آموزش و آگاهی از امنیت: برای موفقیت اپن بانکینگ، آموزش و آگاهی مشتریان و کارمندان بانکی درباره مسائل امنیتی و رفتارهای امن در استفاده از خدمات مالی بسیار مهم است.
- استفاده از استانداردهای امنیتی: برای اطمینان از امنیت بانکداری باز، باید از استانداردهای امنیتی معتبر و بروز استفاده شود. به عنوان مثال، استفاده از OAuth برای احراز هویت و دسترسی به داده‌ها و استفاده از TLS برای رمزنگاری ارتباطات.
- توسعه و به‌روزرسانی مداوم: فناوری‌ها و روش‌های حفظ امنیت در حوزه بانکداری باز به سرعت تغییر می‌کنند. بانک‌ها و Fintechها باید به‌روز بوده و سیستم‌های خود را مداوم بهبود دهند.
به طور کلی، امنیت بانکداری باز از اهمیت بسیاری برخوردار است و نیازمند رویکردها، فناوری‌ها و فرهنگ امنیتی قوی است تا اطلاعات مالی مشتریان به‌طور کامل محافظت شود.
تاثیر بانکداری باز بر بازارهای مالی
بانکداری باز (Open Banking) تأثیرات گسترده‌ای بر بازار مالی دارد و می‌تواند به چندین شکل موجب تغییرات و تحولات در این بازار شود:
افزایش رقابت
این سیستم با ایجاد امکان دسترسی به داده‌های مالی و ایجاد فضای مالی گسترده‌تر، رقابت را بین بانک‌ها، شرکت‌های Fintech و سایر ارائه‌دهندگان خدمات مالی افزایش می‌دهد. این رقابت به نوآوری و بهبود خدمات منجر شده و به مشتریان انتخاب‌های بیشتری را ارائه می‌دهد.
بهبود تجربه مشتریان
این سیستم با فراهم آوردن امکان دسترسی آسان‌تر و تجربه بهتر مشتری، باعث افزایش رضایت مشتریان می‌شود. مشتریان می‌توانند از خدمات مالی نوآورانه‌تر و بهینه‌تری بهره‌مند شوند که توسط بانک‌ها و Fintechها ارائه می‌شود.
توسعه خدمات مالی نوآورانه و مدرن
با دسترسی به داده‌های مالی، شرکت‌های Fintech می‌توانند خدمات مالی نوآورانه‌تری را ارائه دهند. این شامل ابزارهای مدیریت مالی هوشمند، روش‌های پرداخت نوین، راهکارهای اعتبار سنجی مبتنی بر داده و … می‌شود.
افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها
بانکداری باز می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها و Fintechها منجر شود. به عنوان مثال، استفاده از APIها برای تبادل اطلاعات مالی و خدمات بهینه‌تر، هزینه‌های مربوط به تراکنش‌ها را کاهش می‌دهد.
ایجاد فرصت‌های جدید برای شرکت‌های Fintech:
اپن بانکینگ به شرکت‌های Fintech امکان می‌دهد تا با توسعه و ارائه خدمات مالی نوآورانه‌تر، وارد یک بازار رقابتی‌تر شوند و نقش مهمی در فضای مالی ایفا کنند.
چالش‌ها و ریسک‌ها:
با تمامی مزایای بانکداری باز، همچنین چالش‌ها و ریسک‌هایی هم وجود دارد که باید مدیریت شوند. مثلا مسائل مربوط به امنیت و حفظ حریم خصوصی، نیاز به استانداردهای مشترک برای تبادل داده‌ها، مشکلات قانونی و تنظیمات مربوط به مدیریت داده‌ها و …
به طور کلی، بانکداری باز با توجه به ایجاد رقابت، توسعه خدمات مالی نوآورانه، افزایش بهره‌وری و ارتقاء تجربه مشتریان، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر بازار مالی دارد و می‌تواند به بهبود عمومی فضای مالی و ارتقای خدمات مالی منجر شود.
آینده بانکداری باز
بانکداری باز در حال تحول صنعت خدمات مالی است و پتانسیل ایجاد مزایای قابل توجهی برای مشتریان، بانک‌ها و اقتصاد به طور کلی را دارد. با ادامه توسعه این فناوری، می‌توان انتظار داشت که شاهد نوآوری‌ها و خدمات جدید و هیجان‌انگیزی باشیم.
در ایران، این سیستم در حال گذراندن مراحل اولیه خود است. برخی از بانک‌ها در حال ارائه API به TPPsها هستند، اما هنوز راه زیادی برای رسیدن به پتانسیل کامل این فناوری باقی مانده است.
ممنون بابت این مطلب مفید امیدواریم که اجرایی شود
جالبه نمیدونستم اگر چنین طرحی در ایران اجرا شه رقابت بین بانک ها بیشتر میشه در نتیجه کیفیت هم بالا میره دقیقا مثل تاکسی های آنلاین قبلا آژانس بود الان تاکسی آنلاین و دقیقا این رقابت در حال انجامه بین این دو حتی بین خود تاکسی های آنلاین
اینکار اگه بشه خیلی عالی میشه
لذت میره آدم از دیدن چنین محتواهایی ، دست تک تک دوستان تولید محتوای زرین پال درد نکنه
واقعا کارتون درسته و بهتون ایمان داریم ما
چقدر خوب و عالی
عالیه
خوب بود
با سایت شما چندین ساله کار میکنم و به دوستان دیگر هم پیشنهاد میدم از سایت خوبتون استفاده کنند
سایتتون واقعا عالیه
اگر این اتفاق بیوفته برای فروشگاه های اینترنتی مزیت خوبی محسوب میشه
سایتتون واقعا عالیه
چقدر خوب و مفیده سایتتون
چقدر خوب و مفید
با تشکر از شما