اگر یک ایده استارتاپ دارید، اما نمی دانید چگونه آن را عملی کنید؟ یا می خواهید مدل کسب و کار فعلی خود را بهبود ببخشید؟ و یا از نوشتن طرح کسب و کار خود مایوس شده اید؟ تکنیکی یک صفحه ای وجود دارد که می تواند راه حلی را که به دنبال آن هستید به شما ارائه دهد، و آن بوم مدل کسب و کار است. در این مطلب، چیستی بوم مدل بیزینس را توضیح می دهیم، با بخش های مختلف و انواع آن آشنا می شویم و روش طراحی آن را با شما در میان می گذاریم.
بوم مدل کسب و کار چیست؟
قبل از هر اقدامی مثل ایجاد سایت و خرید درگاه پرداخت اینترنتی برای شروع یک کسب و کار، بهتر است که بوم مدل کسب و کار خود را طراحی کنید. اما منظور از این بوم چیست؟
یک مدل کسب و کار (Business Model) به سادگی طرحی است که توضیح می دهد چگونه یک کسب و کار می خواهد درآمدزایی کند. این مدل توضیح می دهد که مشتری شما کیست و چگونه ارزش خاصی را به آنها می دهید و جزئیات مربوط به تامین مالی را مشخص می کند. بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) یا به اختصار BMC به شما امکان می دهد این اجزای مختلف را در یک صفحه مشخص کنید.
بوم مدل کسب و کار یک ابزار مدیریت استراتژیک است که به شما امکان می دهد ایده یا مفهوم کسب و کار خود را تجسم و ارزیابی کنید. جدولی یک صفحه ای شامل ۹ بخش که عناصر اساسی یک کسب و کار را نشان می دهد.
بوم مدل بیزینس با ارائه راهی بسیار ساده تر برای درک عناصر اصلی مختلف یک کسب و کار، نسبت به طرح تجاری سنتی را که در چندین صفحه تهیه می شد، برتری دارد. یک نوع بوم نیز با نام بوم ناب (Lean Canvas) وجود دارد که بیشتر توسط استارتاپ ها استفاده می شود اما بوم مدل کسب و کار از آن جامع تر است.
بیشتر بخوانید:هوش تجاری چیست؟
روش طراحی بوم مدل کسب و کار
برای طراحی بوم مدل کسب و کار باید بخش های مختلف بوم و روش پر کردن آنها را بدانیم. سمت راست بوم روی مشتری یا بازار (عوامل خارجی که تحت کنترل شما نیستند) تمرکز می کند در حالی که سمت چپ بوم روی تجارت (عوامل داخلی که بیشتر تحت کنترل شما هستند) تمرکز می کند. در وسط، ارزش پیشنهادی خود را مشخص می کنید که نشان دهنده مبادله ارزش بین تجارت شما و مشتریان شما است.
۹ بخش بوم مدل کسب و کار چیست؟
نه بخش در بوم مدل کسب و کار وجود دارد. هنگام پر کردن بوم مدل کسب و کار، شما در مورد هر یک از این عناصر طوفان فکری کرده و تحقیقات انجام می دهید. داده های جمع آوری شده را می توانید در هر بخش مربوط به بوم قرار دهید.
بخش اول بوم مدل کسب و کار: بخش مشتریان
این ها گروه هایی از افراد یا شرکت ها هستند که شما سعی می کنید محصولات یا خدمات خود را به آنها بفروشید.
تقسیم بندی مشتریان بر اساس شباهت هایی مانند منطقه جغرافیایی، جنسیت، سن، رفتارها، علایق و غیره به شما این فرصت را می دهد که به بهترین نحو به نیازهای آنها پاسخ دهید، به ویژه با سفارشی سازی راه حلی که در اختیار آنها قرار می دهید.
پس از تجزیه و تحلیل کامل بخش های مشتری خود، می توانید تعیین کنید که باید به چه کسانی خدمت کنید و از چه کسانی باید چشم پوشی کنید. بخش های مختلفی از مشتری وجود دارد که یک مدل تجاری می تواند مورد هدف قرار دهد.
بخش دوم بوم مدل کسب و کار: ارزش پیشنهادی
ارزش پیشنهادی بخش اصلی است که در قلب بوم مدل کسب و کار قرار دارد و نشان دهنده راه حل (محصول یا خدمات) منحصر به فرد شما برای مشکلی است که بخش مشتری با آن روبرو است یا برای بخش مشتری ارزش ایجاد می کند.ارزش پیشنهادی باید منحصر به فرد باشد یا باید متفاوت از رقبای شما باشد. اگر محصول جدیدی را ارائه می دهید ، باید نوآورانه و مخرب باشد. و اگر محصولی را ارائه می دهید که از قبل در بازار موجود است، باید با ویژگی ها و امتیازات جدید برجسته شود.
ارزش های پیشنهادی می توانند کمی (قیمت و سرعت خدمات) یا کیفی (نوع طراحی یا تجربه مشتری) باشند.
بخش سوم : ارتباط با مشتری
در این بخش، شما باید نوع ارتباطی را که با هر یک از بخش های مشتری خود دارید یا نحوه تعامل با آنها در طول فعالیت تجاری خود را مشخص کنید. انواع مختلفی از روابط با مشتری وجود دارد.
ارتباط شخصی: شما با مشتری به صورت حضوری یا از طریق ایمیل، از طریق تماس تلفنی یا سایر وسایل ارتباط برقرار می کنید.
ارتباط شخصی اختصاصی: شما برای ارتباط با مشتری یک نماینده اختصاصی تعیین می کنید.
سلف سرویس: در اینجا شما هیچ رابطه ای با مشتری برقرار نمی کنید، اما آنچه را که مشتری برای کمک به خود نیاز دارد فراهم می کند.
خدمات خودکار: شامل فرایندها یا ماشین آلات خودکار است که به مشتریان در انجام خدمات خود کمک می کند.
گروه ها: شامل جوامع آنلاین است که در آن مشتریان می توانند به یکدیگر در حل مشکلات خود در رابطه با محصول یا خدمات کمک کنند.
تولید مشترک: در اینجا شرکت به مشتری اجازه می دهد تا در طراحی یا توسعه محصول مشارکت داشته باشد. به عنوان مثال، یوتیوب به کاربران خود این فرصت را داده است که برای مخاطبان خود محتوا ایجاد کنند.
بخش چهارم بوم مدل کسب و کار: کانال توزیع
این بلوک برای توضیح نحوه ارتباط شرکت شما و ارتباط با مشتریان شما است. کانال ها نقاط ارتباطی هستند که به مشتریان اجازه می دهند با شرکت شما ارتباط برقرار کنند.
بیشتر بخوانید: راه های کسب درآمد از شبکه های اجتماعی چیست ؟
کانال ها در افزایش آگاهی از محصول یا خدمات شما در بین مشتریان و ارائه ارزش های پیشنهادی شما به آنها نقش دارند. همچنین می توان از کانال ها استفاده کرد تا به مشتریان امکان خرید محصولات یا خدمات و ارائه خدمات پس از خرید را ارائه کنید. دو نوع کانال وجود دارد:
کانال های متعلق به شرکت: وب سایت شرکت، رسانه های اجتماعی شرکت، بخش فروش و غیره
کانال های شرکا: وب سایت های متعلق به شرکا، توزیع عمده، خرده فروشی و غیره
بخش پنجم: جریان های درآمدی
جریان های درآمدی منابعی هستند که یک شرکت از طریق فروش محصول یا خدمات خود به مشتریان از آنها درآمد کسب می کند. در این بخش باید نحوه درآمدزایی از ارزش پیشنهادی خود را شرح دهید.
از چند طریق می توانید درآمد کسب کنید:
- فروش دارایی: با فروش حقوق مالکیت یک محصول به خریدار
- هزینه استفاده: با اخذ هزینه از مشتری برای استفاده از محصول یا خدمات خود
- هزینه اشتراک: با اخذ هزینه از مشتری برای استفاده منظم و مداوم از محصول خود
- اجاره: مشتری برای دریافت حقوق انحصاری استفاده از دارایی برای مدت زمان معین پرداخت می کند.
- مجوز: مشتری برای دریافت مجوز استفاده از دارایی معنوی شرکت هزینه می پردازد.
- هزینه کارگزاری: درآمد حاصل از عمل به عنوان واسطه بین دو یا چند طرف
- تبلیغات: با اخذ هزینه از مشتری برای تبلیغ یک محصول، خدمات یا نام تجاری با استفاده از بسترهای شرکت.
بخش ششم بوم مدل کسب و کار: فعالیت های کلیدی
فعالیت ها یا وظایفی که باید برای تحقق هدف تجاری شما انجام شود چیست؟ در این بخش، شما باید کلیه فعالیت های اصلی و کلیدی را که باید برای کسب و کار خود انجام دهید، ذکر کنید.
این فعالیت های کلیدی باید بر تحقق ارزش پیشنهادی شما، رسیدن به بخش های مشتری و حفظ روابط با آنها و ایجاد درآمد متمرکز باشد. سه دسته فعالیت های کلیدی وجود دارد.
تولید: طراحی، تولید و ارائه محصول در مقادیر قابل توجه و یا کیفیت برتر
حل مشکلات: یافتن راه حل های جدید برای مشکلات فردی که مشتریان با آن روبرو هستند.
بستر/ شبکه: ایجاد و نگهداری سیستم عامل ها. به عنوان مثال ، مایکروسافت یک سیستم عامل قابل اعتماد برای پشتیبانی از محصولات نرم افزاری شخص ثالث ارائه می دهد.
بخش هفتم بوم مدل کسب و کار: منابع اصلی
این جایی است که شما فهرست منابع کلیدی یا ورودی های اصلی مورد نیاز برای انجام فعالیت های کلیدی خود را برای ایجاد ارزش پیشنهادی خود ذکر می کنید. چندین نوع منابع کلیدی وجود دارد:
• انسان (کارکنان)
• مالی (نقدی، خط اعتباری و غیره)
• فکری (نام تجاری ، ثبت اختراع ، حق چاپ)
• فیزیکی (تجهیزات ، موجودی ، ساختمان)
بخش هشتم : شرکای کلیدی
شرکای کلیدی شامل شرکت های دیگر یا تامین کنندگان هستند که به شما در انجام فعالیت های کلیدی کمک می کنند. این مشارکت ها برای کاهش خطرات و دستیابی به منابع ایجاد شده است.
انواع مشارکت به صورت زیر هستند:
اتحاد استراتژیک: مشارکت بین غیر رقبا
همکاری: مشارکت استراتژیک بین شرکا
مشارکت های مشترک: شرکایی که یک تجارت جدید را توسعه می دهند
بخش نهم بوم مدل کسب و کار: ساختار هزینه
در این بخش، تمام هزینه های مربوط به عملکرد مدل کسب و کار خود را مشخص می کنید.
شما باید بر ارزیابی هزینه ایجاد و ارائه ارزش های پیشنهادی خود، ایجاد جریان درآمد و حفظ روابط با مشتری تمرکز کنید. و هنگامی که منابع، فعالیت ها و شرکای اصلی خود را مشخص کردید، انجام این کار آسانتر می شود.
سخن آخر
پس از تکمیل بوم مدل کسب و کار خود، می توانید آن را با سازمان و ذینفعان خود به اشتراک بگذارید و بازخورد آنها را نیز دریافت کنید. بوم مدل کسب و کار یک سند زنده است، بنابراین پس از تکمیل آن باید مجدداً بررسی کرده و از صحت، به روز بودن و کارآمدی آن اطمینان حاصل کنید. پس از آن با تاسیس سایت و دریافت درگاه پرداخت اینترنتی می توانید کسب و کار خود را شروع کنید.
